[Vade al prime
pagina]
[Retro a Scientias]
Interlingua
in interlingua, Scientias
Documento 3, Parte 1
|
SIGNOS DE VITA AB UN
DINOSAURO SUA: Paleontologos american assere que illes ha trovate globulos de sanguine rubie in un osso de femore ab un tyrannosaurus rex, 65 milliones annos de etate. Assi ille lo pensa possibile poter extraher le material genetic DNA. Le osso es, secundo The New York Times, multo ben conservate como parte de un skeleto petrificate, excavate ante tres annos in le est del stato Montana. Le paleontologo Jack Horner ab le Universitate Statal de Montana crede que ille pote comparar le fragmento genetic con le DNA ab vivente crocodilos e aves. Usque ora nemo ha credite que material biologic poterea superviver milliones de annos sin esser petrificate. Trovatas in ambra, totevia, demonstra que isto es possibile. Le scientistas american ha anque identificate le proteina de texito collagena in le osso prehistoric. Totevia, nulle scientista expecta que on—como in le nove film de Steven Spielberg Jurassic Park—va poter revivificar le ancian dinosauro per usar material genetic. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, martio-april, 1994) >< NAPOLEON ESSEVA INTOXICATE A MORTE Francia: Le imperator francese Napoleon non moriva per cancere in le stomacho ma per un lente intoxication intendite—a causa del jelosia, vengiantia, e aviditate de un nobile depravate, qui pulsava su proprie sposa a in le bracios del imperator. Assi pensa le economo e jurista ab Montpellier, René Mauri, 66 annos, qui ha justo editate le libro Le assassino de Napoleon o le Mysterio sur Sancte Helena. Ante 30 annos le dentista svedese Sten Forshufvud legeva le diarios del servitor de Napoleon, trovante que 31 de 33 signos possibile de un lente intoxication de arsenico: pedes intumescite, dentes perdite, manos frigide, perdita de capillos sur le corpore, etc. Un experto de intoxicationes in Glasgow discoperiva post haber bombardate un bucla del capillos de Napoleon con neutrones un contento de arsenico que esseva 13 vices le normal. Altere buclas esseva analysate a un contento plus basse, ma omnes confirmava le theoria que Napoleon esseva assassinate per arsenico. In octobre expertos ab le instituto technic in Lausanne, Suissa, analysava le contento de arsenico in un bucla a septe vices le multitude que on expectava trovar. Professor Raymond Houriet, Lausanne, e le inspector criminal Claude Roux, ab le instituto de policia in Lausanne, sublinea que mesmo le alte concentration anormal de arsenico in le capillos non necessarimente significa que Napoleon, 51 annos, esseva intoxicate a morte. Secundo René Maury, le conte Montholon—un del tres generales de Napoleon sur le insula Sancte Helena—esseva le assassinator. Ille sequeva in 1814 Napoleon a Anglaterra pro escappar su creditores e accusationes de haber prendite moneta ab le salarios del soldatos. Napoleon le discargava como ministro in 1812 quando Montholon maritava Albine, duo vices divorciate. Ma Montholon ora sperava hereditar le fortuna personal de Napoleon—e deveniva de facto le herede principal. Dunque ille faceva su sposa le amante del imperator, ma jelosia, que Napoleon esseva le patre del secunde infante, le faceva ager. Montholon pote ben haber legite super le assassinationes per arsenico de marquis La Brinvillier in le 17-me seculo e alora sapite que argento vive con lacte de amandolas al fin vermente functiona ma non lassa tracias post se. E le 3 de maio, 1821, Napoleon justo, contra su voluntate ma initiate per Montholon, habeva amandolas amar e un superdose de argento vive, que finiva su vita. Historicos francese non es multo enthusiasta del nove theoria. Intertanto, le corpore de Napoleon es situate intra le plus interior de cinque sarcophagos in le crypto del Ecclesia de Invalides in Paris, impossibile a acceder, celante forsan le solution del enigma (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, novembre-decembre, 1994) >< DISCOPERTA BASIC: LE QUARK “TOP” SUA: Duo equipas travaliante al Laboratorio Fermi del Accelerator National a Chicago, SUA, declarava in februario que illes habeva discoperite le ultime particula elementari que forma tote le materia. On lo ha appellate le quark “top.” Iste discoperta esseva necessari pro validar le Modello Standard del physica de particulas. In iste vista tote le materia es formate de solmente duo sortas de particulas: leptones e quarks. Usque al annos sexanta quarks esseva inimaginate; lor discoperta es un del grande complimentos del 20-esime seculo. Cata proton e neutron se compone de tres quarks; assi istos es le parvissime unitates de materia. Le mundo de quarks resta bizarre. Normalmente illos existe in unitates de duo e tres; e contrari al leges natural lor fortia se augmenta con le distantia del separation. (Per Richard W. Sorfleet, publicate in panorama, martio-april, 1995) >< TUMBA
DE ALEXANDRO Egypto: Un archeologo grec dice haber trovate le tumba de Alexandro le Grande in le deserto in le west de Egypto. Liana Souvaltzi habeva trovate tres petras tumbal, cuje inscriptiones refere directemente a Alexandro le Grande. Le petras es situate vicin al templo Doric in al-Maraki a 16 kilometros nord-west del oasis Siwa. Expertos totevia dubita le information. Illes dice que Alexandro le Grande esseva interrate in le citate de mar Alexandria, que ille fundava in 332 a. Chr. Ille esseva coronate in le templo in Siwa in 330 a. Chr. ma moriva in Babylon—in le hodierne Irak—tres annos plus tarde, e su corpore esseva transportate a Egypto. Ille habeva alora 33 annos. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, martio-april 1995) >< SPECULOS SUR MONTE PARANAL Chile: Sur le monte Paranal, in Chile habera al fin del anno presente un telescopio spectacular le plus grande in le mundo. Le telescopio sera montate in le deserto Atacama sur le monte Paranal, cuje nomine tosto se inscribera in le historia de recercas astronomic. On ha seligite le localisation in le deserto Atacama pro conditiones climatic. Le celo super le monte Paranal es clar tote le anno. Parve nubettes son benvenite como un revelation. Il non pluve illac longe annos. Le monte ipse ha ancora un grande avantage: Non se eleva super illo particulettas de pulvere del deserto, nam il face vento ibi quasi nunquam. Alora il vale exponer se a multe costos e penas de transportar illac milles de tonnas de materiales constructive, machinas e apparatos necessari pro construction del observatorio, postea le ultramoderne centro observatori e finalmente le telescopio ipse. Assi le conditiones pro le travalio de astronomos sera ideal. Omne edificationes ha essite jam construite, on face al presente le montage del immense tecto apertabile super le observatorio. In Europa interim va al fin le taliar del speculos pro le telescopio. Isto es un travalio incredibilemente ardue e precise si on considera que le tolerantia del error durante le taliar es un millesimo de un milimetro al plus. Il habera insimul quatro speculos, le plus grande va haber 8,5 metros (le diametro de function 8,2 metros), alora le superficie total del taliar es circa 50 metros quadrate. Le processo del taliar es exequite in un sala climatisate, accessibile solo pro travaliatores in habitos special post anterior “dispulverisation” in un camera de subpression. Talmente le particulettas le plus parve de pulvere, que poterea “grattar” le superficie del speculo, son eliminate. Del magnitude de iste interprisa testifica le facto que desde julio omne duo septimanas on invia regularmente a Chile un cargo de 100 tonnas de apparatos e materials pro le observatorio. Un tal expedition durara usque a maio, quando un nave specialmente preparate livrara illac le telescopio ipse. Su final montage prendera anque qualque menses, ma le constructores expecta que ante le fin del anno toto sera preste, e le astronomos habera in lor manos un instrumento magnific: le major telescopio. (Per Marek Bamberski, publicate in Panorama, martio-april, 1995) >< ARBORE DE 10.000 ANNOS VIVE ANCORA Australia: Un arbore sur un monte pluviose al insula Tasmania probabilemente ha un etate de plus que 10.000 annos. Si ver, le pino del specie uon pote esser un del organismos le plus vetere ancora in vita. Specimens ab le arbore debe dar al scientistas sapientia super le cambios de temperatura e climate durante seculos. Le forestero Alan Peterson trovava le arbore in 1985 vicin al pinnaculo del monte Read, que ha 1.157 metros. Le pino consiste de un massa de arbore e radices, plenmente infiltrate, e coperi un area como un edificio de viver. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, martio-april, 1995) >< ADAM HA 270.000 ANNOS SUA: Recercatores al Universitate Yale, SUA, ha publicate le evidentia in le jornal scientific Science, post un studio del chromosomas Y de 38 homines de ubique in le mundo, que omnes super le planeta ha descendite de un parve gruppo de hominides, qui viveva ante 170.000 annos. Le trovatas es consonante al theoria inter anthropologos que le origine de nostre specie esseva un evento recente e que le differentias racial se ha disveloppate post iste dispersion. Le hypothese rival manteneva que le origines human datava de quasi ante un million de annos e in plure partes del mundo ex un ancestre hominide mesmo plus primitive. Le nove evidentia appoia le annuncio de un ancestre commun feminin appellate “Eva” facite in 1987, datante “la” a ante 200.000 annos. In ille caso, como in le plus recente concernente le latere masculin del specie, le analyse usate esseva basate super le ADN, lo que es recognoscite nunc como un repositorio significative del passato evolutionari human. In loco de un o duo ancestres specific—un “Adam” e un “Eva”—le studios monstra a un parve gruppo commun, forsan un tribo isolate ab alteres qui non se intersposava, resultante al cambios evolutionari que gradualmente les differentiava ab lor ancestre protohuman. Walter Gilbert del Universitate Harvard, un collaborator in le travalio, diceva que si le specie human habeva disveloppate plus ancianmente, il haberea habite plus grande differentias inter humanos in loco de plus grande similaritates. (Publicate in Panorama, julio-augusto, 1995) >< MICROBIOS FOSSIL ESSEVA REVIVIFICATE SUA: Microbios ab un ape prehistoric, que viveva ante al minus 25 milliones de annos, ha essite revivificate per scientistas american. Recercatores ab le Universitate Polytechnic Statal in California ha isolate usque 1.500 differente species de microorganismos, datante ab 2 a 130 milliones de annos in etate. Le ape in question es de un specie existente hodie. Illo viveva in le Republica Dominican, ubi illo un die submergeva in un gutta de resina, que plus tarde deveniva ambra. Dr. Raul Cano e su equipa operava con le insecto e aperiva le ambra pro liberar le ape. Ille succedeva isolar le sporas bacterial, transferente los a un massa nutriente. Post alcun septimanas le sporas se aperiva, permittente que le bacterios ex le sporas cresce e floresce. Iste bacterios esseva identificate como del mesme sorta como illos que hodie habita in le apes, reporta le magazin Science. Le sporas es material genetic in un concha protegente. Illos existe pro poter resister a un longe reposo. Le scientistas totevia es surprendite que illos pote esser active post tante milliones de annos. Precautiones ha essite facite pro assecurar que nulle microbio escappa. Le bacterio ancian anque produceva enzymas, moleculas que adde velocitate a reactiones biologic. Iste enzymas non es producite per pendantes moderne. Isto da un potential de discoperir nove antibioticos e productos biotechnologic. Ulle microbio revivificate que pare como hodierne infectiones human essera destruite. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, julio-augusto, 1995) >< LE SECRETOS DE
JUPITER REVELATE Durante 57 minutas le sonda non-equipate Galileo succedeva transmitter datos preciose al Terra, ante que illo le 7 de decembre con 170.000 km per hora esseva destruite in le forte atmosphera de Jupiter, le planeta le plus grande de nostre systema solar. Le temperatura esseva 465 grados, e le pressura de aere 30 vices plus grande que sur le Terra. 52 minutas plus tarde le datos arrivava al scientistas in le administration spatial american NASA. Alora finiva le contacto con le sonda, que habeva viagiate desde octobre 1989. Illo ja passava Venus. Le nave spatial materne ora es in orbita circum Jupiter e va durante le veniente duo annos approximar se al grande lunas Ganymedes, Callisto, e Europa. On expecta reciper circa 1.500 photos ab le universo. Galileo mesme passava le quarte luna de Jupiter, Io, e usava le gravitation de illo pro frenar. Al profunditate de 160 km detra le nubes de Jupiter le transmissiones ab Galileo cessava, e le sonda dispareva. Le multissime informationes del consistentia del nubes que coperi Jupiter va dar al scientistas importante sapientia super le apparition de nostre systema solar ante 5.000.000.000 annos. Galileo ha durante su viage habite plure problemas ma finiva su vita con successo. Le viage costava 1,4 milliardos dollars e esseva planificate desde 1986. Le sonda porta le nomine de Galileo Galilei, qui in 1610 discoperiva le quatro lunas de Jupiter per su telescopio. Le nave spatial materne va incontrar Ganymedes le 27 de junio iste anno. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, januario-februario 1996) >< HOMINE DE PEKING MULTO PLUS VETERE SUA: Le collection famose de fossiles cognoscite como le Homine de Peking es al minus 100.000 annos plus vetere que pensate. Isto dice scientistas del Universitate de California Sud e le Universitate de Guizhou in China, suggerente que hominides primitive in Asia assi pote haber perite ante que humanos moderne existeva, o que illes forsan evolveva directemente como nostre ancestres. Le recercas essera publicate iste etate in le jornal scientific chinese Acta Anthropologica Sinica. Le ossos se origina de un cavo in Zhoukoudian vicin a Beijing. Illos sembla esser al minus 400.000 annos vetere e forsan ancora plus, post que on los ha examinate con technicas sophisticate. Usque ora expertos ha pensate que le Homine de Peking co-existeva con le humanos moderne. Le Homines de Peking esseva discoperite in 1921. Illos es considerate un exemplo de homo erectus e esseva inter le prime fossiles pre-human trovate in Asia; dunque lor rolo in theorias del developpamento human ha essite importante. Desde alora archeologos ha excavate altere 40 homines, le quales usava hachas de petra e poteva facer foco. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, maio-junio 1996) >< VITA POSSIBILE SUR DUO NOVE PLANETAS SUA: Scientistas statounitese Geoffrey Marcy e Paul Butler ha discoperite duo nove planetas sur que il ha conditiones in le quales le vita pote exister. Ambe le planetas se trova a un distantia de 35 annos de lumine del Terra. Illos circula stellas in le constellationes de Virine e Ursa Major. Illos es plus grande que Jove. Le scientistas ha observate los per medio de un telescopio con le diametro de tres metros. Le temperatura sur le superficie de un del planetas es 85 grados. Secundo le opinion de Marcy il es possibile que il ha varie moleculas illac, anque le plus complicate moleculas organic. Ille assere que sur le planeta il pote pluver e que un parte de su superficie es forsan coperite per oceanos. Sur le altere planeta, ubi il face plus de frigido, il ha forsan aqua in le forma de liquido. Le distantia inter le planeta e su stella es simile a illo inter le Terra e le Sol. Le superficie de ambe le planetas non es dur. Assi le vita non poteva apparer sur illos mesme, ma sur lor lunas roccose. Un del planetas probabilemente ha tal lunas. (Per Jerzy Dembicki, publicate in Panorama, maio-junio 1996) >< JUPITER, UN PARVE SYSTEMA SOLAR Le planeta le plus grande de nostre systema solar, Jupiter, es mesme un miniatura del systema solar. Informationes ab le sonda Galileo revela nove lateres del grande planeta. Jupiter, Saturno, e Neptuno radia un energia que es le duple del amonta que illos recipe ab le Sol. Jupiter ha assi un fonte interior de energia de natura incognoscite. Altere planetas como Mercurio, Venus, le Terra, e Marte radia tote le calor que veni con le radios del Sol e es assi in balancia de energia. Secundo Galileo le tempestates de Jupiter es multo plus forte que expectate, e il non ha tres ma solmente duo stratos de nubes. Il anque non ha tante aqua in le atmosphera como expectate, mesmo si le cadita del cometa Shoemaker-Levy 9 verso Jupiter in 1994 causava enorme explosiones e nubes de fungo. Le atmosphera mesme es plus dense que expectate. Le sonda debeva secundo calculationes functionar 75 minutas post haber entrate in le atmosphera de Jupiter le 7 de decembre 1995, ma post 57 minutas illo esseva destruite a un pressura de 230 vices le atmosphera terrestre. Jupiter es le gigante del planetas in nostre systema solar con un diametro equatorial de circa 142.800 km, 11 vices illo del Terra. Jupiter ha plure lunas, del quales le plus grandes es Io, Europa, Ganymedes, e Callisto. Jupiter rota plus rapidemente circum su axe que ulle altere planeta. Un die sur Jupiter dura novem horas e 50-1/2 minutas. Quando illo es le plus proxime al Terra, le distantia remane totevia 591 milliones kilometros. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, maio-junio 1996) >< 300-E ANNIVERSARIO DE INSURRECTION Brasil: Un serie de belle timbros postal era facite disponibile recentemente per le Posta brasilian commemorante le plus famose insurrection de sclavos in Brasil durante le periodo colonial. Le “quilombo” era un sorta de village ubi viveva le sclavos fugitive que se trova in le stato moderne de Alagoas in le nord-est de Brasil. Establite in le 17-e seculo, illo se cresceva usque a un population de 20.000 ex-sclavos, multes del quales profitava del occupation nederlandese pro escappar del plantationes de sucro. In 1694 un armea mecenari sub Domingo Jorge Velho destrueva Palmares e un anno postea Zumbi, le chef del quilombo, era arrestate e occidite per le autoritates portugese. Ille deveniva un symbolo del libertate contra le sclavitude in Brasil. (Per Jorge Ricardo Raposo da Câmara, publicate in Panorama, maio-junio 1996) >< DUO
CONTINENTES Espania/Morocco: Le distantia es 14 km, ma un profundo de mar de 9.000 metros face impossibile construer un tunnel a iste loco. In vice le connexion habera le duple longor e ligara Puta Paloma in Espania con Ras Malabata in Morocco—forsan in anno 2010 o 2015. Post 16 annos de preparationes un gruppo hispano-maroccan de labor tosto presentara su opinion super lo que esserea le plus grande obra de ingenieria in le historia mundial: un tunnel ferroviari sub le Stricto de Gibraltar. Le costos al prime del duo tunnels essera plus que 50 milliardos pesetas (ca. 6 milliardos de dollars), ma isto es sin eventual complicationes durante le construction. Le ingenieros ancora non sape lo que on discoperira sur le fundo del mar. Ante cinque milliones annos le Atlantico obteneva accesso al Mediterraneo durante un catastrophe natural. Le profundo del mar in iste dominio es 300 metros, e le distantia inter le duo planificate terminales ferroviari essera 42 km. Trainos special de automobiles passara per le tunnels in medie hora. Un singule tunnel es assatis pro le traffico expectate usque a 20 annos post su apertura, e solmente pois on besoniara un secunde tubo. Le alternativa a un tunnel esserea un combination de un ponte basse e un ponte suspendite. Le pilas de illo totevia esserea placiate in un profundo de 300 m, e le tres sectiones del ponte haberea cata uno un longor de 3,5 km. Al comparation le section le plus grande de un ponte suspendite es illo a transverso del Grande Belt in Danmark, a saper de 1.624 m, placiate a un profundo del mar de solmente 20 m. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, maio-junio 1996) >< QUÉBEC COLONISATE PER VIKINGS IN 1005 Canada: Sequente le viages de Leif Eriksson al west de Groenlandia, le islandese Þorfinn Karlsefni navigava al novemente discoperite Vinlandia in 1003. Le vikings fundava un parve colonia a Anse-le-Meadows in Terra-Nove e un secunde in le primavera del anno 1005 in un terra appellate Skrælingeland. Hodie un historico quebechese, Napoléon Martin, in su libro Les vikings dans le Saint-Laurent en l’an 1005, hypothesisa que lor secunde colonia era fundate presso de Baie-Comeau, Québec, preter le Riviero Amédée. Post haber studiate le sagas islandese, Napoléon Martin ha traciate le viage de 1005 ab Groenlandia a Québec. Le vikings arrivava in le nove mundo con naves e 160 colonistas, qui faceva lor prime contacto con le indigenas (appellate skrælings) post 15 dies. Le indigenas arrivava per canoas pro excambiar pelles. Illes partiva e le vikings passava le hiberno sin altere contactos. In le primavera de 1006 le indigenas retornava pro excambiar de novo pelles pro utensiles de ferro e armas, le quales refusava le vikings. Le situation se deteriorava inter le gruppos. Post un altere conflicto super un bove il habeva un confrontation armate ubi duo vikings e plure indigenas moriva. A causa del grande numero de indigenas, le colonia era abandonate per le vikings. Napoléon Martin considera altere factores in le abandonamento final del colonias “american” post tres annos. Sub consideration es le fame e le controversias religiose inter le paganismo e le vikings christian. Le colonistas del expedition de Þorfinn Karlsefni retornava a Groenlandia e le essayos de colonisation scandinave in Skrælingeland cessava. Dunque le historicos identifica le nomines date in le sagas con Helluland (Insula Baffin), Markland (Labrador), Vinland (Terra-Nove), e Skrælingeland (Québec). Le mappa de Sigurd Stefansson de 1571, basate super le descriptiones ancian, se conforma al identificationes facite per Napoléon Martin e alteres. (Per Richard W. Sorfleet, publicate in Panorama, novembre-decembre, 1996) >< LE CEREBRO FACITE PRO UN SINGULE LINGUA Canada: Omnes qui in van lucta pro apprender un secunde o tertie lingua pote nunc relaxar. Un nove recerca monstra que le cerebro non esseva construite pro jocular con un o duo linguas estranier. Homines qui quotidianmente parla duo linguas effortia plus le cerebro quando illes parla le secunde o tertie lingua. Brenda Milner apud McGill Universitate in Montreal ha studiate le activitate de cerebro apud un gruppo de canadianos qui ha anglese como lingua materne ma qui ha apprendite parlar fluentemente le francese ante que illes habeva septe annos. Le homines del recerca es exhortate parlar alternativemente anglese e francese dum le activitate de lor cerebros esseva mensurate con scandente PET. Quando le participantes ora parlava lor secunde lingua, francese, occurreva activitate intense in certe partes del gangliones basal, que non esseva activate quando illes parlava lor lingua materne, anglese. Le gangliones basal, que es locate sub le anterior parte del cerebro, es normalmente non activate in le processo del lingua, ma pro operar le secunde lingua le cerebro debe demandar assistentia ab un centro que alteremente non es involvite in le processo del lingua. (Publicate in Panorama, novembre-decembre, 1996) >< 2.500 PAPIROS NOVE AB NAPOLEON Russia: 2.500 pecias de papiro ab le mano del imperator francese Napoléon ha essite trovate in le archivos statal russe. Le collection de documentos e notas manuscribite esseva incognite per scientistas, e on non sape como le papiros finiva in Moscova. Le conte russe Grigor Orlov, qui habitava in Paris in le annos 1820, colligeva le papiros. Secundo le jornal britannic Sunday Times, le pensatas de Napoléon esseva scribite ante plus que 170 annos, quando le imperator cadite viveva su ultime dies in exilio sur le insula Sancte Helena. “Un governamento que non sape admitter su errores es incapabile de reger”, scribe Napoléon, qui in un altere documento consilia isto a omnes qui rege: “In vice de reprochar un homine, illes qui ha le poter debe plus tosto essayar ager mesme melio.” Le historicos russe ha—ultra le parolas super le vita scribite in margines in le libros de Napoléon, in documentos official, e a transverso le litteras ab alteres—trovate paginas disparite ab un romance amorose, scribite in le juvene dies del duce del armea. E Napoleon narra mesmo super le attacco fatal contra Russia in le hiberno 1812. Le imperator refusava usque al ultime puncto recognoscer que iste attacco esseva le error le plus grande de su vita. Ille non admitte que su armea esseva battite per “Rege Januario e Februario” ma clama que le inimico perdeva equalmente tante gente como ille mesme, e que “le hiberno totevia non esseva si dur, secundo mensuras russe.” (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, novembre-decembre, 1996) MARTE
INUNDATE “In le fundo io pote audir le Fireworks of the Fourth, il ha gente in le stratas, e il ha un aere de multe gaudio hic in le Statos pro multe personas.” Assi communicava un americano in le gruppo electronic de discussiones in interlingua sur Internet, INTELNG, quando le mission Pathfinder atterrava con successo sur Marte al Die de Independentia american, le 4 de julio. Le libros scientific ja debe esser rescribite. Le mission ha discoperite que Marte ante milliardos de annos experientiava un inundation de dimensiones quasi biblic. Le geologo del mission, Michael Malin, dice que le grandor del inundation plenarea le Oceano Mediterranee. Le terreno alte sur Marte esseva create ante 3,6-4,5 milliardos de annos—simultaneemente con le prime vita sur le Terra. Le prime del inundationes esseva sur le loco ubi Pathfinder atterrava. Si le aqua sur le planeta esseva stabile, le vita poterea haber existite anque sur Marte, dice expertos del administration american NASA. Le photos ab Marte ha essite de un qualitate unic. Le parve automobile, Sojourner (in grandor como un furno a microundas), ha rolate sur le superficie vicin a Pathfinder in le si-nominate Area Vallis. Pathfinder atterrava solmente 25 km ab le loco planificate per le expertos, e post que le problemas esseva solvite con le saccos de aere que bloccava le via pro Sojourner, le parve vehiculo con sex rotas, 65 cm in longor e pesante 10,5 kilos, investigava le area. Sojourner obtene energia per cellulas solar. Pathfinder e Sojourner va morir per frigido quando le hiberno martian comenciara in poc menses. Alora le temperatura attinge minus que -100 grados. Pathfinder ja ora ha mesurate temperaturas inter -76 e -12 grados in su area. Nove vehiculos spatial in 2001 e 2003 debe colliger petras e terra que un nave spatial in 2005 debe prender e retornar al Terra. Non ante al minus 2011 on videra expeditiones spatial equipate per homines. Le question eterne de vita sur Marte remane non-respondite … ancora. (Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, julio-augusto 1997) |