LE COMPOSTAMENTO

Quasi 25% del residuos organic proveni del cocina e del jardin. Iste residuos, transformate a in composto (fertilisante organic refinate) es un importante fonte de nutrientes pro plantas. Tal residuos meliora le qualitates del solo, mantene su humiditate, e protege nostre plantas del congelation. Si vos ha un jardin o un parcella de terreno, forsan vos volera preparar vostre proprie pila de composto.

Le processo non es difficile. Le conversion de residuos organic a composto continua omne le anno, ma le bacterios que los discompone es plus active durante le menses plus calide. Le composto debe mantener se humide, e il es necesse mover lo occasionalmente con un pala pro oxygenar lo.

On anque debe cuperir le pila pro mantener su calor. Le composto debe continer un mixtura de productos organic que ha un grande quantitate de nitrogeno e de carbon, e le pila debe esser ben oxygenate pro facilitar le travalio del bacterios que produce le composto in su forma final.

In alicun paises, como le Statos Unite e Germania, on anque usa quantitates ben selegite de stercore animal pro producer le composto, e illos nunc cerca methodos pro construer fabricas pro producer lo in grande quantitates. On anque poterea usar le gases proveniente de tal fabricas como combustibile in plantas electric.

Programmas pro fabricar composto in quantitates industrial poterea diminuer problemas causate per le uso del fertilisante chimic artificial que nunc contamina nostre fluvios e rivieras, fontes importante de aqua potabile.

NOTAS STRUCTURAL

Commentarios sur le componente syntactic
del grammatica de interlingua

Parte 2

Le elaboration de syntagmas verbal con verbos auxiliar e verbos modal:

On pote elaborar un syntagma verbal con le verbo haber e verbos con le terminationes  -ate e -ite:

Ille parti.
Ille ha partite.
Ille partiva.
Ille habeva partite.
Ille partira.
Ille habera partite.

On pote associar iste typo de syntagmas con questiones que on pote contestar con si o non o expressiones como possibilemente:

Esque ille parti? Si.

>>> Si, ille parti.

Esque ille ha partite? Non.

>>> Non, ille non ha partite.

Esque ille habeva partite ante un mense? Si.

>>> Si, ille habeva partite ante un mense.
>>> Si, ante un mense ille habeva partite.

Esque ille habera partite ante que comenciara le proxime conferentia? Possibilemente.

>>> Possibilemente ille habera partite ante que comenciara le proxime converentia.

Verbos modal exprime conceptos como le obligation, le possibilitate, o le volition. Le plus frequentemente, illes applica iste conceptos al infinitivo que los seque. Le verbos modal le plus frequente es deber, poter, saper, e  voler:

Ille parti.

Ille debe partir.

Ille pote partir.

Ille sape partir.

Ille vole partir.

Usque nunc nos ha explorate como syntagmas adverbial pote explicar plus precisemente propositiones con diverse formas de partir. Nos jam ha notate que partir es le typo de verbo que indica un action que non involve un altere cosa o persona. On dice sovente que tal propositiones es intransitive.

Nunc nos va explorar propositiones como Johano consola Maria. On dice sovente que iste typo de proposition es transitive proque le action del verbo de alicun maniera �it� (ex ir) o �va� (ex vader) de alicun forma desde le prime syntagma nominal al secunde. On anque pote associar propositiones transitive con iste question:

Que face Johano? Ille consola Maria.

Que face Roberto? Ille observa le turre.

On anque pote elicitar le identitate del secunde syntagma nominal con qui, si es un persona, o que, si es un cosa:

Johano, qui consola ille? Maria. >>> Johano consola Maria.

Que observa Roberto? Le turre. >>> Roberto observa le turre.

Le syntagma nominal elicitate per qui/que in iste caso pote nominar se de diverse manieras. In iste presentation nos va nominar lo un complemento directe.

Le parolas Maria e Le turre anque pote esser le subjecto de un proposition que se deriva de Johano consola Maria e  Roberto observa le turre. On dice que iste propositiones es le forma passive de propositiones como  Johano consola Maria e  Roberta observa le turre, que on nomina le formas active. Ecce le formas active e passive de iste duo propositiones:

Johano consola Maria. >>> Maria es consolate per Johano.

Roberto observa le turre. >>> Le turre es observate per Roberto.

Cata uno de iste duo propositiones pote associar se con duo questiones:

Per qui es Maria consolate? Per Johano. >>> Maria es consolate per Johano.

Qui es consolate per Johano? Maria. >>> Maria es consolate per Johano.

Per qui es observate le turre? Per Roberto. >>> Le turre es observate per Roberto.

Que es observate per Roberto? Le turre. >>> Le turre es observate per Roberto.

Il anque  ha propositiones transitive que ha duo nomines. In iste presentation nos va nominar le secunde nomine le complimento indirecte:

Johano da le libro a Maria.

Roberto compra un libro pro Alicia.

Generalmente le secunde complimento es un persona, ben que a vices illo anque pote esser un cosa, como in Johano scribe iste programma pro un computator e non pro un persona.

Le complemento directe de iste propositiones anque pote devenir le subjecto de un proposition passive.

Johano da le libro a Maria.

>>> Le libro es date a Maria per Johano.
>>> Le libro es date per Johano a Maria.

Roberto compra un libro pro Alicia.

>>> Un libro es comprate pro Alicia per Roberto.
>>> Un libro es comprate per Roberto pro Alicia.

Cata uno de iste duo propositiones pote associar se con tres questiones:

� Que es date a Maria per Johano? Un libro.

>>> Un libro es date a Maria per Johano.
>>> Un libro es date per Johano a Maria.

Per qui es date le libro a Maria? Per Johano.

>>> Un libro es date a Maria per Johano.
>>> Un libro es date per Johano a Maria.

A qui es date le libro per Johano? A Maria.

>>> Un libro es date a Maria per Johano.
>>> Un libro es date per Johano a Maria.

� Que es comprate per Roberto pro Alicia? Un libro.

>>> Un libro es comprate per Roberto pro Alicia.
>>> Un libro es comprate pro Alicia per Roberto.

Per qui es comprate un libro pro Alicia? Per Roberto.

>>> Un libro es comprate pro Alicia per Roberto.
>>> Un libro es comprate per Roberto pro Alicia.

Pro qui es comprate un libro per Roberto? Pro Alicia.

>>> Un libro es comprate pro Alicia per Roberto.
>>> Un libro es comprate per Roberto pro Alicia.

Le syntagmas verbal de iste propositiones pote esser modificate per syntagmas adverbial in forma de adverbios, syntagmas prepositional, e propositiones dependente:

Johano consola Maria teneremente. (adverbio)

Roberto observa le turre attentemente. (adverbio)

Roberto observa le turre attentemente durante le prime horas del nocte. (syntagma prepositional)

Roberto observa le turre attentemente durante le prime horas del nocte quando il es clar. (proposition subordinate introducite per quando)

In multe casos il es possibile eliminar le preposition, e le syntagma nominal mesme pote functionar como un syntagma adverbial:

Roberto observa le turre durante le prime horas del nocte quando il es clar.

>>> Roberto observa le turre le prime horas del nocte quando il es clar.

Le elaboration de propositiones que classifica:

Propositiones que classifica usa le plus frequentemente le verbo esser:  Illos es grande. Illes es professores. On pote elaborar le syntagmas nominal e adjectival de iste propositiones. Nos comenciara con le syntagmas adjectival:

Primo, un adjectivo pote elaborar se con adverbios:

Illos es multo grande.

Illos es satis/bastante grande.

Illos es enormemente grande.

Un adjectivo anque pote elaborar se con indicationes de inequalitate . . .

Le planeta Saturno es grande.

Le planeta Jupiter es plus grande.

Le planeta Jupiter es le planeta le plus grande del systema solar.

Le terra es grande.

Le planeta Marte es minus grande.

Le planeta Marte es minus grande que le terra.

Le planeta Jupiter es plus grande que le terra.

Le terra es multo minus grande que Jupiter.

Le planeta Marte es assatis/bastante minus grande que le terra.

. . . e de equalitate:

Le planeta Venus es quasi tan grande como le terra.

Nos nunc va considerar le elaboration de nomines:

On pote elaborar un nomine con un adjectivo o un gruppo de adjectivos:

Un planeta parve

Un planeta roccose

Un planeta parve e roccose

>>> Mercurio es un planeta bastante parve e roccose.

On anque pote elaborar un nomine con un syntagma prepositional:

Un planeta del systema solar.

>>> Mercurio es un planeta parve e roccose del systema solar.

On anque pote elaborar un nomine con un proposition relative:

Saturno es un planeta multo grande e gaseose que ha un serie de annellos e satellites.

Comparation de propositiones relative con altere propositiones dependente:

Multe propositiones dependente consiste de un conjunction subordinante e un proposition que esserea independente sin le conjunction:

Mi matre habeva arrivate. >>> Quando mi matre habeva arrivate . . .

Mi frate visitava mi soror. >>> Ante que mi frate visitiva mi soror . . .

Le parola que, que sovente forma parte de un proposition relative, anque pote esser un conjunction subordinante:

que ille avion partiva le dominica passate

Sovente iste typo de syntagma nominal es le complemento directe de un verbo transitive.

Le agente de viages dice que ille avion partiva le dominca passate.

Iste typo de syntagma anque pote esser le subjecto de un proposition:

Que le avion partiva le dominica passate es ben possibile.

Ma sovente quando illo es le subjecto de un proposition iste typo de syntagma es introducite per un expression como il es, cuje il es un subjecto pronominal que anticipa le syntagma nominal introducite per que:

Il es ben possibile que le avion partiva le dominica passate.

Le syntagma propositional relative, tamen, include in su interior un syntagma del proposition principal que illo elabora. Iste syntagma pote esser

� Le subjecto del proposition principal:

Marte es un planeta. Marte forma parte del systema solar.

>>> Marte es un planeta que forma parte del systema solar.

� Le complemento directe del proposition principal:

Marte es un planeta. NASA nunc explora Marte.

>>> Marte es un planeta que NASA nunc explora.

� Le parte nominal de un syntagma prepositional:

Marte es un planeta. Circum Marte NASA ha un proba que face un mappa de su superficie.

>>> Marte es un planeta circum le qual NASA ha un proba que face un mappa de su superficie.

� Un syntagma possessive:

Marte es un planeta. Le satellites de Marte es multo plus parve que nostre luna.

>>> Marte es un planeta cuje satellites es multo plus parve que nostre luna.

Appositivos:

Appositivos es syntagmas nominal derivate de propositiones relative cuje verbos es un forma de esser e cuje pronomines [que, qui, le qual(es)] es le subjecto del proposition. Illos se forma eliminante le subjecto e le forma de esser del syntagma relative. A causa de considerationes rhetoric, sovente il es preferibile usar un appositivo in vice del plen syntagma relative. Ecce unes exemplos:

Ille esseva un chassator. Ille esseva un homine muscular. Ille portava un fusil grandissime.

>>> Ille esseva un chassator qui esseva un homine muscular qui portava un fusil grandissime.

>>> Ille esseva un chassator, un homine muscular qui portava un fusil grandissime.

[Retro a Curso]
[Vade al prime pagina]