[Vade al prime pagina]
[Retro a Scientias]

Interlingua in interlingua, Scientias
Documento 4, Parte 3

DODECAPHONIA: UN DOCTRINA MUSICAL

In le historia del linguas artificial duo nomines transluce: Johann Martin Schleyer (Volapk) e Ludvig Lazarus Zamenhof (Esperanto). Non equalmente note es le duo constructores de linguas artificial del musica, Arnold Schnberg (1874-1951) e Josef Matthias Hauer (1883-1959), cuje systema ha essite quasi completemente oblidate.

Durante le seculo dece-none, le principios fundamental del musica (accordos de tres tonosmajor e minor) finalmente habeva essite disintegrate. Ductores del vanguardistas a iste tempore esseva Franz List (1811-1886) e Richard Wagner (1813-1883)ambes plus severmente criticate per multe esthetistas musical contemporanee. Inter illes qui abandonava le territorio classic, cercante nove sentieros, nos debe nominar de plus duo: le bizarre Erik Satie (1866-1925) e Claude Deubssy, le impressionista (1826-1918).

Al initio del tertie decennio Schnberg e Hauer, independente le un del altere, cognosceva que on non poteva vader plus avante, empleante systemas compositional musical fin alora existente. Ambes inventava nove methodos pro crear musica. On parla super systema dodecaphonal e musica dodecaphonal, sed on debe distinguer minutiosemente inter le systemas de Schnberg e illo de Hauer.

Schnberg fundava su systema sur sequentias de dece-duo tonos. In un sequentia, omne tono es permittite apparer un vice solmente. Le sequentia pote esser transportate a dece-duo altitudes dissimile: illo pote esser speculate tanto horizontalmente como verticalmente. Alterationes ultra isto non es licite.

Hauer al contrario laborava con 44 si-nominate tropos. Un tropo es un gruppo consistente de sex tonos (omnes inequal) plus le gruppo del sex tonos remanente ex le gamma chromatic. In un gruppo de sex tonos on es permittite alterar le ordine secundo gusto (absolutemente prohibite in le doctrina de Schnberg).

Un parte del successores de Schnberg, Hanns Jelinek e Herbert Eimert, inter alteres, ha dedicate interesse grande in le aspectos mathematic del systemas. Eimert, per exemplo, publicava in 1964 un lista notante omne le 1928 si-nominate sequentias de omne intervallos (Allintervallreihen), le qual ille habeva producite per medio de un machina mathematic. (Le problema del sequentias de omne intervallos habeva usque alora insistemente defiate omne effortios con stilo e papiro!)

Alicun curiositates ulterior debe esser mentionate (omnes discoperite per medio de machinas mathematice in certe casos etiam per mano!): On pote, ex deceduo tonos, compilar 4.096 harmonias. Iste harmonias totevia pote esser fusionate a 352 categorias. Post fusionar ulterior, on pote distinguer 201 classes, omnes totalmente disparate.

Le 44 tropos de Hauer pote del mesme maniera esser fusionate a 11 classes; illos anque es disjungite.

Hodie on trova in toto solmente singule componistas qui emplea le technica dodecaphonal. Il es, certo, possibile de crear musica extrememente belle per medio de dodecaphoniale violinconcerto de Alben Berg es un exemplo evidentesed le majoritate del componistas considera le carga mathematic troppo pesante, le systema troppo immaneabile, e dunque lo ha abandonate, ben que Schnberg credeva que ille habeva create un systema pro le cento annos veniente. Su musica tamen es al minus sovente ludite, e forsan le etate del computatores pote apportar un renascentia pro su ideas musical.

On debe emphasar que il es toto impossibile, mesmo pro un auditor accostumate, estimar si un pecia musical es create dodecaphonicamente o per ulle altere methodo. Musica de dece-duo tonos non sona de modo fixe. On debe mentionar que le dodecaphonia non es equal a atonalismo. Atonalismo es un phrase del jorno sin realitate in le theoria musical.

(Per Rune Thorsell, publicate in Panorama, januario-februario, 1991)

><

LE USO DE METHODOS NATURAL CONTRA LE POLLUTION

Pro diminuer le risco al ambiente que presenta le emissiones toxic industrial, le scientistas utilisa le natura mesme pro solver le problema. In le revista scientific Nature, scientistas describe le discoperta de un racia bacterial que floresce in toluene, un substantia chimic usate in solutiones multo dilute pro occider bacterios in laboratorios.

Professor Goldfine explica que il ha un ample potential pro le production de racias capace de degradar le solvente, del qual se produce billiones de litros cata anno in omne partes del mundo.

Bacterios que floresce in substantias chimic organic toxic e los converte in gases innocue es jam exploitate in un nove technica originate in Nederland. Le bacterios se servi del materiales toxic e cancerogene in le gases residual per oxydar los. Le processo differe del digestion, que occurre in conditiones anaerobic.

Le idea del recercatores ha tanto succedite que le processo es usate a scala industrial per le firma Clairtech de Utrecht. Professor Ottengraf dice: Illo es un nove technica, secur e de basse costo, que non transfere le problema de residuos a un altere parte del ambiente, como face multe altere tractamentos de residuos. On ha installate lo in raffinerias, in industrias de aromatisation e de chocolate in Grande Britannia, in Hollanda, e in Germania del west.

In le residuos cloacal que se utilisa pro le processo il ha un mixtura de centos de species differente de bacterios, del quales cata uno se nutri de varie substantias chimic. Al exception de materiales artificial specialmente disagradabile o insolite, il habera un sol typo de un numero grandissime de polluentes tan differente como dichloromethano e toluene.

Le processo de seliger le optime bacterio pro un utilisation particular es simple. Le recercatores introduce, in le camino que discarga le polluente, un filtro que es inoculate con le residuo. Sin altere nutrimento, le bacterios que pote nutrir se per le polluentes floresce durante que le alteres mori. Circa le particulos, a diametro de tres millimetros, cresce in le filtros un revestimento tenue de bacterios capace de degradar le substantias chimic polluente.

Le filtros bacterial es tanto efficace que un sol passage del aere pollute trans le filtro inoculate suffice pro purificar lo per converter le polluentes in gases innocue como anhydrido carbonic e aqua. Le equipa ha trovate que bacterios appropriate pote tractar chlorohydrocarburos a costo reducite de circa 40 vices comparate con combustion in un incinerator.

Proque bacterios con preferentias nutritional tanto inexpectate pote exister in le natura? Il pare que le microorganismos es multo dynamic e capace a adaptar se pro arrangiar se ben con nove ambientes.

On pote exploitar iste flexibilitate in un methodo de adaptar le bacterios a nove nutrimentos. Il se age de cambiar gradualmente lor nutrimento de sorta que illo contine plus del polluente visate, assi fortiante le bacterio de mutar a formas melio capace de oxydar lo.

Totevia, mesmo bacterios refusa tractar certe polluentes, specialmente dioxinas, DDT, e grande moleculas que contine chloro. Fortunatemente, il ha pauchissime compositos de iste categoria.

Un facto affascinante es que le bacterios se comporta differentemente in colonias. Utilisante un electrodo microscopic, on ha potite investigar activitate in le biostrato que se forma in le filtro. Se trova que le activitate de bacterios in le strato tenuesolmente le decime parte de un millimetronon es sempre uniforme.

Le major parte del polluentes es discomponite in stratos multo plus tenue de bacterios, durante que altere regiones es o morte o monstra pauc activitate, un discoperta multo importante pro illes qui vole modellar le uso de bacterios pro purificar discargas e meliorar le rendimento de istos.

On usava le microelectrodo anque pro investigar como communitates de microorganismos se organisa como microscopic fabricas chimic, con un strato de un sol bacterio, que discompone le poluente in un forma que pote esser tractate per un colonia adjacente consistente de un altere bacterio. Prof. Ottengraf diceva: Nos non sape como le organismos functiona assi, ma nos es grate al Creator que permitte que on los face.

(Per Roger Highfield, publlicate originalmente in le Daily Telegraph, traducite a in interlingua per Broan C. Sexton, e publicate in Panorama, julio-augusto, 1989)

><

PAPILIONES ERADICA COCAINA

Un certe papilion pote devenir le nove medio pro eradicar le cocaina.

Le malumbriao, in latino, eloria noyesipare como altere papiliones, ma illo ha un immense appetito al folios del planta coca, le materia rude pro cocaina. Le agentes del Policia Narcotic del Statos Unite e certe fortias sudamerican de policia ora crede que on pote vider le fin del exporto illegal de narcoticos ab America del Sud. In 1987 plure hectares de plantas coca habeva essite destruite in Peru; e Bolivia e Columbia ha habite simile problemas. Ambe paises in un certe grado es dependente del production e exporto illegal de coca.

Le malumbia es special. Illo solmente vive 30-35 dies ma produce 50-150 ovos cata mense. Le larvas solmente vive de folios coca durante su prime 10-11 dies. Illos assi deveni dependente del narcotico e debe continuar mangiar mesmo si illos al fin mori per illo. Le folios contine proteinas, calorias, phosphoro, vitaminas A e C, calcium e acido de nicotina.

Le policia pensa assi haber trovate un toto nove methodo pro eradicar le commercio con cocaina, e scientistas investiga como on pote diriger le reproduction del malumbia e su structura genetic, a fin que illo non va destruer omne plantas coca. Expertos columbian assume, secundo le jornal columbian El Tiempo, que il ha al momento 60.000 colonias de malumbias in le Sierra de la Macerena. San Vicente del Caguan, Vista Hermosa, e le region de Putumayo.

(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, julio-augusto, 1989)

><

POPULATIONES DE AFRICA VA EXPLODER

In solmente 35 annos le population del stato african Nigeria essera triduplicate, e anque in Asia on time que le populationes va exploder.

Isto monstra un reporto recentemente publicate ab le Nationes Unite. In anno 2025 Nigeria habera 301,3 mill. Habitantes contra 95,1 mill. In 1985. Al comparation le Statos Unite de America in 2015 habera solmente 300,7 mill. China se mantene como le stato le plus populate con 1,49 milliardo de habitantes. India habera 1,44 milliardo; e le Union Sovietic, 351,4 milliones. Post Nigeria e le SUA in 2025 seque Pakistan con 267 mill., Indonesia con 257,7 mill., Brasil con 245,8 mill., Bangladesh con 234,9 mill., e Mexico con 150 mill.

Al momento Germania West, Italia, Grande Britannia, Francia, e Espania es inter le 25 paises con le plus grande numero de habitantes. In 36 annos Francia essera le sol nation west-europee inter le 25 tales con 60,4 mill.

Durante que le population del integre mundo al momento es 5,1 milliardos, illo va attinger sex milliardos in 1998, e in 2025 le cifra essera 8,46 milliardos. 87 milliones de personas se adjunge cata anno. Ab le medietate del 1970s usque ora le population total del mundo ha crescite con 1,7%.

Iste disveloppamento naturalmente causa timor. Le populationes in Asia e America Latin cresce plus moderatemente que illo de Africa, durante que plure paises europee senti un crescimento quasi stationari. Le femina media del mundo ha 3,4 infantes, ma le cifra pro Africa es 6,2; e pro Asia/America Latin, 3,5. Per exemplo Kenya e Rwanda monstra que cata femina ha octo infantes contra le 1,7 e 1,8 de un femina europee e nordamerican. Ma al mesme tempore le etate medie de viver se prolonga. Assi on in media vive 52 annos in Africa e 60 annos in paises developpamental, un crescimento de 7% in le regiones developpamental. Le majoritate del paises industrial monstra un cifra de 15 procento in media, dice le reporto.

China ante alcun annos introduceva un lege limitante cata familia in areas urban a un sol infante. E mesmo si iste politica non es sempre sequite, le crescimento del population ha cadite.

(Per Thomas Breinstrup, publicate in Panorama, januario-februario, 1989)

[Retro a Scientias]
[Vade al prime pagina]

Сайт управляется системой uCoz
1